کیملیک(هویت)
کیملیک گئنل آنلامدا من کیمم سوروسونا اولان یانیتدیر. بیر فردین اؤزونه اولان دویغو، بیلیش(شناخت) و ذهنی آنلاییشی دئمکدیر. داها دوغروسو بیر فردین باخیش، اینانج، احوال-روحیه و اؤزللیکلر توپلوسونا و باشقا فرد و گروپلار ایله اولان فرقلیلیکلره کیملیک دئییلیر.
توپلوسال کیملیک(هویت جمعی)؛
توپلوسال کیملیک بیر اجتماعی گروپ و توپلولوغون، میللی، ائتنیکی، دینی، جنسی و صینفی(طبقهای) اؤزللیک اساسیندا قورولور و او اجتماعی گروپون اؤزلرینه اولان بیلیش(شناخت)، ذهنی آنلاییش، دویغو و باغلیلیقلارینی سرگیلهییر. توپلوسال کیملیک بیز و اونلار آنلاییشیندان فورمالاشیر. یعنی بیزین اولوشماسیندا(شکل تاپماسیندا) باشقاسینین اولماسی گرهکیر. باشقا بیر آنلامدا دئمک اولار کی توپلوسال کیملیک، بنزرلیکلر توپلوسو ایله فرقلیلیکلر توپلوسونوندان اولان آنلاییش و ذهنیتدیر. بیزی بیز ائدن بنزر اؤزللیکلر و بیزی باشقالاریندان آییران فرقلیلیکلر. ایران دؤولتی قورولدوغوندان بری گونئی آذربایجاندا میللی باخیمدان اوچ اساس توپلوسال کیملییین اولوشماسینا شاهید اولماقداییق.
۱. فارس-ایران کیملییی؛
قاجار تورک دؤولتی چؤکوشوندن یارادیلان فارس-ایران کیملییی، اؤلکهنین نئچه ائتنیکلی اولدوغونا رغما بیر ائتنیک کیملیک اوزهرینده انشا ائدیلمیشدیر. ایران(فارس) کیملییی مرکز دؤولتین رسمی کیملییی اولاراق تانیملانیب، باشقا ائتنیک و میللتلره ایسه تحمیل ائدیلمیشدیر. داها دوغروسو بو سیاست، بیرلیک شعاری آلتیندا(بیر میللت، بیر بایراق، بیر دیل…) فارس میللی سلطهسینی باشقا میللتلره تحمیل ائتمهسی و آشیری شکیلده آسیمیلاسیون سیاستینی اویغولاماسی ایدی. آذربایجان توپلومو بو سیاستلر اساسیندا اؤز کیملییینه یاد اولوب و میللی وارلیقدان اوزاقلاشماقدا ایدیلار. بوگونده آذربایجان توپلوموندا فارس کیملییینه باغلیلیق دویان و توپلوسال کیملییینی فارس کیملییینده آلقیلایان اینسانلارا راست گلمک اولور. بو اینسانلارین بعضیلری ایسه داها ایرهلی گئدیب اؤز کیملیک و میللی وارلیقلارینا بیله مانقوردجاسینا هجوم ائدیرلر.
۲. تورک-ایران کیملییی؛
یوز ایلدن آرتیق اویغولانان فارسلاشدیرما سیاستی اساسیندا، آذربایجان توپلوموندا بیر ایکیلم کیملیک(هویت دوگانه) اولوشموشدور. بو تور کیملیک فارس و تورک کیملیکلریندن ترکیب تاپمیش و ایچینده هم فارس کیملیک عنصرلری همده تورک کیملیک عنصرلری یئرآلماقدادیر. یعنی بو کیملیک تورونده، نه تامامیله فارس کیملییینه باغلیلیق دویولور نه ده تورک کیملییینه. گؤرونن اودور کی آسیمیلاسیون سیاستلری بو تور اینسانلاری تاماما اََریده بیلمهمیشدیر و اونلار میللی کیملیکلرینه ده باغلیلیقلارینی تاماما آتمامیشلار. بو کیملییین ماهییتینده هم مرکز کیملییی ایله اویغونلاشما همده اونلارین قارشیسیندا خفیف دیرنمک واردیر.
بو کیملیک آذربایجان توپلومونون بؤیوک حیصصهسینی قاپساماقدادیر. بو کیملیک مقولهسینده یئرلهشن اینسانلار، چوخ زامان اؤلکهده اولان سیاسی، اجتماعی و کولتورل اولایلاردا نئت قرار وئره بیلمیرلر و گاه نالا گاهدا میخا وورورلار.
۳. آذربایجان تورک کیملییی؛
کؤکو و اوزانتیسی داها اسکی زامانلارا اولاشان تورک وارلیغی، ایران سیستمینده دانیلماق، دیشلانماق و آسیمیلاسیون سیاستلرینه معروض قالمیشدیر. او اوزدن ده اونلار میللی وارلیغین ایتیریلیب یوخائدیلمه تهلوکهسی ایله اوزلهشینجه، اؤز توپلوسال کیملییی قوروب قوروماغا چالیشمیشلار. اوزون زامان سورهسینده مرکزین کولتورل و اقتصادی سیاستلرینه قارشی چیخان دیرنج کیملییی(هویت مقاومتی) اصلینده
بیر میللتین میللی اویانیش و میللی بیلینجیندن(آگاهی ملی) اولوشموشدور. بو بیلینج بیر میللتین میللی دَیرلر، کولتورل میراث و میللی وارلیغینین قورونوب انکشاف تاپماسی اوچون حرکته کئچمیشدیر. بو کولتورل و اجتماعی حرکت، آذربایجان توپلوموندا گونو-گوندن بؤیویوب گئنیشلنمکدهدیر.
سونوج؛
توپلوسال کیملیک، دوغال شرطلر، جوغرافی دوروم، کولتورل اؤزللیکلر، سیاسی واجتماعی حادثهلر و تاریخی سورجده یارانیب فورمالاشیر. میللی کیملیک ایسه بیر میللتین میللی وارلیغینا، مدنییتینه، دَیرلرینه، گلهنک و اینانجلارینا دویولان دویغو، آلقی(ادراک) و سایغیسیدیر. میللی کیملیک بیر میللتین سارسیلماز قالاسی، دونیا اوزره تانینان سیجیللیسی و تاریخ صحنهسینده سوردورهبیلهجک وارلیغیدیر. اونو هانسیسا ایدولوگییا و سیاسی آماجلار اوچون دَییشدیرمک و ساختالاشدیرماق اولماز.
سیامک میرزایی
2025
