دوغو دونیاسینین ایلک جومهوریتینین ۱۰۶-جی ایل دؤنومو قوتلو اولسون!
آذربایجان خالق جومهوریتینین ایل دؤنومو ایله باغلی
گونئی آذربایجان میللی قورتولوش پارتیاسینین بیلدیریشی
۲۸/ مای/۱۹۱۸ دا، آذربایجان تورک میللتی سایسیز سوالله حاکمیتلرینین آردیندان مودئرن دؤولتچیلیک سیستئمینده ایلک
میللی جومهورییتینی اعالن ائتدی. یئر اوزونون ایلک تورک و موسلمان دؤولتی اوالن آذربایجان خالق جومهوریتی عین
زاماندا دوغونون ایلک دئموکراتیک تمللری اوزرینده قوروالن پارالمئنت و حقوق دؤولتی ساییلیر. بیر بیریندن اؤزگون
ایجرا، قانون و جزا اوچگئنی اوزرینده قورولموش دئموکراتیک دؤولتچیلیگینین تمللری او زامانا نین و مکانین شرطلرینه
گؤره چوخ ایرلی لرده اولسا دا، دیرنیشینی بیر آن آخساتمادان بوتون مانعهلره قارشی ۲۳ آیلیق عؤمرو ایله آذربایجان
تورک میللتینه دؤولتچیلیک گلنه یی باغیشالدی. اونودولماز آدالری ایله آذربایجان جومهوریه تینین دؤولت تاغی ندا
سونسوز یاشایاجاق م. ا. رسولزاده باشدا اولماقال فتحعلی خان خویلو، حسن آغایئو، نسیب یوسیف بیلی، خلیل خا ص
ممدوو، ممدحسن حاجی کیمی یوزلرجه آذربایجان تورک آیدینی اؤزونو و بوتون عائلهسینی میللتی و دؤولتی اوغروندا
قوربان وئردی. اونالر، یئنی سولوخالنمیش روسیا ایمپئریاسینین سؤمورگه چیلیگینه سون قویماق اوچون هئچ چکینمهدن
پارچاالنمیش یوردالرینین قوزئی بؤلومو نده ایستیقالل اعالن ائدرک سونسوز قهرمانلیق سرگیلهدیلر. بو دوغو،تورک و
موسلمان عالمینده روس بولشوویکینه قارشی ایلک میللی قورتولوش حرکاتی ایدی.
باکی نئچه یؤ نلو ایشغال آلتیندا ایدی. ائرمهنی سالحلیالری قیزیل و آغ روس اوردوالری اؤلکه میزین قوزئینی الده ساخالماق
اوچون دریدن-قاپیقدان چیخیردیالر. بو اوزدن م. ا. رسولزاده داواداشالری ایله بیرلیکده تیفلیسده ایلک بیلدیرینی یادیالر.
آرتیق اوخ آیدان چیخمیشدی. گئری آددیمین آنالمی قالمامیش دیر. جومهوریت کاغیذ اوسته دئیل، اوبیئکتیو وارلیغا
چئوریلمهلی ایدی. بو اوزدن درحال میللی شورا یارانمالی و خالقی اؤز قهرمان اوغولالرینا ایناندیرمالی ایدی. تیفلیس
آذربایجانین سورگون کابینهسینین ایلک دوراغی اولدو – ۲۸/مای-۱۶/ایون. گنجه گنج آذربایجان جومهوریتینین ایکینجی
دوراغی – ۱۷ /ایون/- ۱۷ سئنتیابر. و سونوندا انور پاشا و یئرلی بیرلیکلرین موجادیلهسیله آزاد اولونموش باکیدا
جومهورریتین وارلیغی سوردو – ۱۸/سئنتیابر- ۱۹۲۰ /۲۸ آپرئل.
۱۹۱۹ پاریس باریش کونفرانسیندا آذربایجانین رسمی دؤولت خریته سی ۱۱۳۹۰۰ کواترات کی لومتر تورپاق گئنیشلیگی ایله بیر چوخ اؤلکه طرفیندن رسمیت قازاندی.
۱۹۱۹-جو ایل پاریس باریش کونفرانسیندا آ.خ.ج خاریجی ایشلر ناظرلیگی ساریندان آذربایجان دؤولت خریتهسی رسمی
سند اوالراق توپال نتیا سونولدو.
آذربایجان خالق جومهوریتینین سرعتله بؤیومهسیندن قورخویا دوشن کومونیست بولشئویک دؤولتینین قیزیل اوردوسونون
۲۸ آپرئل ۱۹۲۰ تاریخینده باکیا گیرمهسیله آذربایجان خالق جومهوریتی نین ۲۱ ایللیک عؤمرونه سون وئر یلدی. آنجاق
“بیر کره یوکسهلن بایراق بیر داها ائنمز!” فلسفهسینه نینکی سون قویولمادی، بلکه ۷۱ ایل ایل سونرا م. ا. رسولزاده و
داوا آرخاداشالرینین قالدیردیغی بایراق میلیونالر آذربایجان تورکونون قوتسال دؤولتچیلیک موجادیلهسینین میللی
سیمگهسی اوالراق گؤیلره یوکسلدی.
پارچاالنمیش آذربایجانین یئنیشدن یوخوشا دوغرو سخئمیکا اؤز ه تی:
۱ -۱۷۸۳-جو ایل گئورگیئوسک آنالشماسی ندان باشالیاراق، چار ایمپئرییاسینین آذربایجانا یورومهسی سرعتلندی. ایلک
اؤنجه آذربایجان خانالرینی تورک قاجار دؤولتینه قارشی سیالح الندیردی. سونرا ایسه اونالری اؤزونه باغالماق اوچون
پاول سیسیانووا ما موریت وئردی. سیسیانووون گنجه و بؤیوک چئوره اوغوروندان سونرا، قاراباغ، شکی، شیروان
خانلیقالری گوندمه گلدی. چاریزمین ۲۰ ایللیک ایشغال پالنی آددیم-آددیم آماجینا اولوشموشدو. آرتیق بو خانلیقالرین توپونو
آیری-آیری چار ایمپئرییاسینا باغالماق زامانی چاتمیشدی.
۲ -۱۸۰۵-جی ایل گنجه یاخینلیغیندا یئرلشن کورک چای وادیسی سیسیانوون دیپلوماتیک مرکزی اولموشدور. همین وادیده
آذربایجان خانالرینین بیر-بیر چار ایمپئر یاسینا تابع اولماسی آیری-آیری باغالنما آندالشماالری ایله تاریخه کورکچای
آنالشماالری آدی ایله کئچمیشدی. همین موقاویلهلره گؤره، قاراباق، شکی، شیروان خان لیقالری ایله یانی-سیرا اؤنجه دن
ایشغال اولموش گنجه خانلیغی بوتونلوکله چار روسیاسینین قارانتیسی آلتیندا قاجار تورک دؤولتینه قارشی روس
اوردوسونون اؤن جبههسی اولموشدور.
۳ -۱/یانوار/۱۸۱۳-جو ایل گولوستان آنالشماسی ایله چار روسیانین ظفری بیر باشا قاجار تورک دؤولتینین اوزرینده
تثبیتلشدی. کورکچای آنالشماسینین ترسینه بو سفرکی مقاویله ایکی رسمی دؤولت آراسیندا باغالندی.
کورکچای آنالشماالرینی قبول ائتمهین قاجار تورک دؤولتیله روسیا دؤولتی آراسیندا زامان-زامان یئنیشلی یوخوشلو ۸
ایللیک ساواشین سون حلقه سی لنکرانین چار طرفیندن ایشغال اولونماسی ایله سون بولموشدور. همین گولوستان
موقاویلهسیندن سونرا آذربایجانین قوزئیی هارداسا بوتونلوکله چار ایمپئرییاسینین ایشغالینا کئچدی. قاجار دؤولتی عالوه
اوالراق رسمی شکیلده گورجوستان و داغیستان ایدعاالریندان اوزاقالشدی. گولوستان آنالشماسینین آغیر شرطلری آلتیندا
آرتیق آذربایجاندا خانلیقالر دؤنهمی ده بیتمیش اولدو. روسیا بیر باشا آذربایجانین قوزئ ینی اؤز اوردو منصوبالری الیله
ایداره ائتمهیه باشالدی.
۴ -۱۰/فئورال/ ۱۸۲۸-جی ایل تورکمنچای آنالشماسی آذربایجان بوتؤولویونه ووروالن ان آغیر، آجی و داغیدیجی داربا
اولدو. ۱۶ ماددنین بوتونو روس یا ساریندان دیک ته اولموش، قاجار تورک هئیتینین ایمضاسی ایله تاریخه دوشموش بو
تسلیمنامه بلکه ده دونیانین ان آغیر شرطلی باریش آنالشماسی ایدی. گولوستان آنالشماسینی ایسالما قارشی باشی آشاغیلیق
سایان قانماز دین مرجعلرینین قاجارا قارشی جاهاد تهدیدیندن دوالیی ایکینجی ساواشا قالخان هارداسا بوتونلوکله آذربایجان
تورکلریندن اولوشان قاجار اوردوسو بو کز ۳ ایللیک ساواش سورجینده تبریزی ده الدن وئرهرک تورکمنچای محالیندا
آذربایجانین رسمی شکیلده ایکیه بؤلونمهسینه ایمضا آتدی. همین آنالشمایا گؤره، قیسمن ده اولسا اؤز خانلیغینا حاکم اوالن
ناخچیوان و باشقا بؤلگهلرین ده خانلیقالری لغو ائدیلهرک چار دؤولتینین تورپاغالرینا باغالندی.
۵ -۲۵/اوکتوبر/۱۹۱۷-جی ایلین قیشیندا چار ایمپئرییاسینین عؤمرونه سون قویولدو. ویالدیمیر ایلیچ لینین، لئو تروتسکی
کیمی کومونیست و سوسیالیست بیرلشمهلری روسیانین یاری کاپیتالیست، یاری فئودالیست سیستئمینه سون قویدوالر.
روسیانین ایچ چکیشمهلری بوتون غیری روس بؤلگهلر کیمی قوزئی آذربایجاندا دا اولوملو هاوا یاراتدی. روس
ایمپئرییاسینین قابیق دئیشمهسیله قافقازدا، تورکوستاندا، بالتیکلرده و فرقلی یئرلرده ایستیقالل سسلری اوجالماغا باشالدی.
۱۹۱۸-جی ایلین باشالریندا آذربایجان ائرمنیستان و گورجوستان اورتاقلیغیندا ترانس قافقاز جومهوریتی یاراندی. چوخ
کئچمهدن گورجوستان اوچلوکدن موستقیل اؤزونو جومهوری اعالن ائتدی. ترانس قافقاز اتفاقی داغیلدی.
۶ -۲۸/مای/ ۱۹۱۸-جی ایلده آذربایجان خالق جومهوریتی وارلیق بیلدیریسینی یا یدی. )یوخاری سطیرلر(
۷ -۲۸/آپرئل/۱۹۲۰-جی ایلده بولشئویک قیزیل اوردوسو باکینی ایشغال ائدرک موساوات اتفاق حاکمیت ینه و آخ ج
دؤولتچیلیگینه سون وئردی.
۸ -۱/یانوار/۱۹۹۰ سووئت دؤولتچیلیگی ییخیلدی. سووئت دؤولتینین ییخیلماسی ایله کئچمیشده موستقیل دؤولتلر اولموش
۱۴ یئنی چومهوریت یاراندی. روسیا دؤولتی سووئتین واری ثی اوالراق ۱۲ فئدئرال موختار بؤلگهنین ترکیبینده یئنی
ایستاتوس آلدی.
۹ -۲۹/دئکابر/۱۹۹۱-جی ایلینده عوموم خالق رئفرندومدا آذربایجان خالق جومهوریتینین وارثی اوالن موستقیل آذربایجان
رئسپوبلیکاسی میللتین %۹۵ اویالماسی ایله اعالن اولوندو. آیالر اؤنجه دن باشالیان آکتالرین سونوجو اوالراق همین گونو
آذربایجان جومهوریتین یئنی دوغوشو کیمی آدالندیرماق یالنیش اولماز.
۱۰ -۷/ایون/۱۹۹۲-جی ایلده آذربایجان رئسپوبلیکاسینین ایلک دئموکراتیک پرئزیدئنت سئچکیلرینده ابولفضل ائلچی بئی
۷۱ ایل سونرا موستقیل آذربایجانین م.ا. رسولزادنین آردیند ان ایکینجی رسمی دؤولت باشچیسی اولدو.
۱ -۳/اوکتیابر/۱۹۹۳-جو ایلده حیدر علیئو ا. ائلچی بئ ین یئرینه آذربایجان رئسپوبلیکاسینین ۳-جو پرئزیدئنتی اولدو.
آذربایجان جومهوریتینین ۳-جو پرئزیدئنتی عؤمرونون سونونا قدر دؤولت باشچیسی اوالراق گؤره وینی یئرینه یئتیردی.
۱۲ -۳۱/اوکتیابر/۲۰۰۳-جو ایلدن مرحوم آتاسینین یئرینه کئچن ایلهام ع لیئو آذربایجانین ۴-جو پرئزیدئنتی اوالراق
جومهوریتین ان مسئولیتلی دؤنهمینی رهبرلیک ائدیر. هئچ شوبههسیز کی، ایلهام علیئوین قاراباغین دوشمندن آزاد
اولونماسینداکی دانیلماز رولو تارخدن سیلینمه یه جکدیر.
۱۳ -۱۵/دکابر/ ۱۹۲۵-جی ایلده روس و انگیلتره نین ایشبیرلیگ ی ایله قاجار تورک حاکیمیتین ۷-جی شاهی تختیندن
ائندیریلدی. گونئی آزربایجان بوتون میلی وارلیغی ایله فارس دؤولتینین سؤ موروسو اولدو. تخمینلره گؤره شو آندا ۴۰
میلیونلوق آزربایجاندا و بیتیشک آنا تورپاقالدان اوزاق دوشن تورک سویلو انسان توپلوم فارسچی ـ شعوبی مال رئژیمینین
آغیر باسقیسی ایله یاشام ساواشی وئرمکده د یر.
گونئین دؤولتچیلیگی و بوتوؤو آذربایجانین یئنیدن قورولماسی اومو دو ایله!
گونئی آذربایجان میللی قورتولوش پارتیاسی باشقانی ائلدار قاراداغلی
۲۰۲۴/مای/۲۸
