TƏBRİZ YENİDƏN DANIŞACAQ!
Siyamək Mirzai
(20-ci yüzilliyin başlanışı ilə Ortadoğu və bölgəmizdə) modərnəlşəmə dönəmi Tehran və Təbriz üçün fərqli sonuclar gətirmişdir.
Modernləşmənin düşünsəl boyudlarında yeni qurulan İran dövlətinin fars kimliyi üzərində olacaq, fars olmayan, özəlliklə türklərin iştirakı olmayacaqır. Fars olmayan etniklərin önəmsizləşdirilərək toplumdan dışlanıb, assimilasiya siyasətinin başlıca hədəfi olmalıdır.
Türk Qacar dövlətinin türk bilincindən yoxsunlaşması ilə yanaşı geriçilik simgəsinə çevrilməsi ilə sömürgəçi Batı güc dairələrindən uzaqlaşdırldı.
Bu nədənlər görə, yeni dünya düzənində fars kültürü və tarixi əsas tutularaq Tehranda iş başına gələn dövlətin içərisi dəyişmiş tehran isə yeni don geyibdə güc və istila mərkəzinə dönüşəcəkdi.
Bu dönəmin başlaması ilə, türk toplumları sürətlə siyasal, kültürəl basqılara məruz qalaraq içtimai-iqtisadi alanlarda geridə qalıbda gücünü itirmişdir.
Üzdə modernləşmə istəyən yeni güc qarşısında duran hər bir gücü aradan qaldırmağa çalışırdı. Azınlıq olan fars etniki çoxunluğa hakim olmaq üçün modernləşmə adı altında istibdad yürüdürdü.
Saldırqan və işğalçı rasizm düşüncə, türkləri vəhəşi, yabancı göstərərək hər türlü basqılara, düşmən göstərmələrə məruz qoyurdu.
Yeni rejimin qeyri-fars etniklərə qarşı siyasal, kültürəl basqılarından yararlananaraq iqtisadi imkanları əldə tutan fars toplumu, istibdada baxmayaraq durumdan məmnun qalırdı.
Ancaq bu durum Təbriz üçün çox acınacaqlı bir gərçək olaraq, toplumsal fəlakətlərlə sonuclanırdı.
Modernləşmə tablosu ilə hərəkət edən güc mərkəzi uzun sürəcli stabillik sağlayamadığı üçün hansısa siyasi, ictimai dönüşüm və dəyişim ilə kəsib-qırama davranışı ortaya qoyurdu.
İstibdadçı fars iqtidarı güc itirən zamanda, Təbriz güclü dirçəlmə, böyüməyə başlayırdı. Başqa anlamla, Tehranın güclü qalması Təbrizin gücsüzlüyündən aslı idi. Buna görə, Tehran, Təbrizin və başqa etnik mərkəzlərin sömürülməsilə, əzilməsilə, tapdalaması ilə böyüyürdü.
Daha düğrüsü Tehran istibdadının durması ilə Təbrizin azadlığı başlayırdı.
Təbriz bu tarixi çatların içindən cücərib böyüməyə can atan bir varlıq idi.
21Azər hərəkatını da bu doğrultuda dəyərləndirmək olar. 21 Azər, xarici dövlətlərin ərbablığında iş başına gələn Rza Palanı istibdadının sürəcinə qarşı ayaqlanan, boy atan bir milli hərəkat idi.
Tehranın basqıçı istibdadı gerilədiyi hər anda Təbrizin azadlıq hərəkatı yürüməyə başlamışdır.
Güney Azərbaycan modern çağda ilk dönə olaraq milli iradəyə söykənərək dövlətini qurmuş, ictimai, iqtisadi sahələrdə inanılmaz xidmətlər göstərmişdi. Ancaq, o dönəmin ümumi dünya siyasətinə qurban gedərək çox az yaşasa da, milli varlığın özgürcə nəfəs almasına səbəb olmuş, millətimizin şanlı tarixində unudulmaz iz buraxmışdır. O dönəmin azadlıq marşlarının etgisi indi də millətimizin milli mücadiləsi üçün ilham qaynağıdır.
Buna baxmayaraq ki, bugün mərkəzi istibdad bütün gücü ilə Azərbaycanın geniş alanlı milli varlığına hakim olaraq, sömürgəçi iradəsini sürdürür.
Ancaq, Azərbaycan bütün tarixi yeniş-yoxuşlara qarşın öz dirəncini sürdürərək milli kimliyinə yiyələnir, özgürlük mücadiləsini gündən-günə yüksəldir.
SÖZSÜZ Kİ, BU MÜCADİLƏ DURMADAN AMACINA DOĞRU UĞURLA YÜRÜYƏCƏK VƏ SONUNDA TƏBRİZ YENİDƏN ÖZ SÖZÜNÜ DEYƏCƏKDİR.
Siyamək Mirzai
