مصطفی کمال پاشا (معروف به آتاتورک به‌معنای پدرِ تُورک) نظامی و دولت‌مرد و بنیان‌گذار جمهوری تورکیه بود. وی استعداد شگرفی در امور نظامی داشت، چنان‌که در نبرد چناق‌قلعه (۱۹۱۴) با شعار “ÇANAKKALE DAN GEÇILEMEZ” یعنی «نمی‌توانید از چاناق قلعه بگذرید»، با سپاهی کوچک در برابر تهاجم نیروی دریاییِ بریتانیا و فرانسه ایستاد و مانع تصرف استانبول شد.
او در ۱۹ می ۱۸۸۱ در شهر جزیره سلانیکا که خاک امپراتوری عثمانی بود، به‌دنیا آمد.
مصطفی کمالِ جوان
در ابتدا وارد ارتش عثمانی شد و در طرابلس با ایتالیایی‌ها جنگید. آتاتورک در دههٔ اول قرن بیستم به‌همراه گروهی از افسران تورک، که تورکان جوان نامیده شدند، پایه‌های اصلاحات در ارتش و دولت را به‌نفع ملی‌گراییِ ترک‌ها تثبیت کرد. در جنگ‌های بالکان به سِمَت فرماندهی رسید و در سال ۱۹۱۶ در تنگهٔ داردانل و شبه‌جزیرهٔ گالیپولی در برابر انگلیسی‌ها مقاومت کرد و مانع اشغال استانبول توسط نیروهای بریتانیا و متفقین در جنگ جهانی اول شد. او سپس در جبههٔ روس نبرد کرد.
در سال ۱۹۲۳ تورکیهٔ مدرن با نظام جمهوری توسط ملی‌گرایان و گروه‌های مبارزه علیه اشغال برپا شد. آتاتورک از آن تاریخ تا زمان درگذشتش در سال ۱۹۳۸، رئیس‌جمهور تورکیه بود.
عصمت اینونو و آتاتورک
عصمت اینونو در زمان جنگ جهانی اول مقام سرگردی را در ارتش عثمانی دارا بود؛ پس از پیروزی‌های پیاپی، به درجهٔ ژنرالی ارتقاء یافت و با بنیان‌گذاری جمهوری ترکیه، مقام نخست‌وزیری را به‌دست‌آورد. وی مرد باهوشی بود و یار آتاتورک به‌شمار می‌آمد و در زمان آتاتورک، بارها نخست وزیر شد و تا درگذشت آتاتورک، ریاست دولت را برعهده داشت . اینونو، در زمان جنگ جهانی دوم، با توجه به وضع اقتصادیِ تورکیه، کشورش را از جنگ به‌دور نگاه داشت. بسیاری از ناظران می‌نویسند که وی به‌تنهایی در برابر سیاست‌مدارانی که طرف‌دار ورود به جنگ بودند می‌ایستاد و می‌گفت «باید صبر کرد تا نتیجهٔ جنگ مشخص شود. اگر پیروزی متحدین حتمی باشد، آن‌گاه وارد جنگ می‌شویم».
درگذشت آتاتورک
کمال آتاتورک روز ۱۰ نوامبر سال ۱۹۳۸ میلادی درگذشت. آرامگاه او (معروف به آنیت کابیر) در شهر آنکارا قرار دارد.
همه‌ساله ساعت ۹:۰۵ روز ۱۰ نوامبر، یک دقیقه مراسم سکوت به‌مناسبت درگذشت بنیان‌گذار تورکیهٔ نوین، مصطفی کمال آتاتورک، و به‌دنبال آن، به‌صدا درآمدن زنگ مدارس و آژیر پایگاه‌ها در ۹:۰۶ (لحظهٔ وفات وی) برگزار می‌شود.
