چرا کتاب دده قورقود کتاب مهمی برای ترکان در ایران و آذربایجان می باشد؟ (به مناسبت خبر کشف نسخه جدید از داستانهای دده قورقود)
داستانهای دده قورقود جزوی از داستانهای اوغوزنامه می باشد. کتاب دده قورقود هم نام يکي از قديمي‌ترين داستانهاي اسطوره‌اي ترک‌هاي اوغوز است که ريشه‌اي پيش از اسلامي دارند. اين مجموعه از ۱۲ داستان به نثر و نظم تشکيل شده و مجموعه پر ارزشي است که زندگي، ارزشهاي اجتماعي و باورهاي مردمان ترک را نشان مي‌دهد. قدمت کتابت داستانها مربوط به قرن‌هاي چهاردهم و پانزدهم ميلادي مي‌باشد. کتاب دده قورقود به زبانهاي مختلف ترجمه شده‌است. نخستين ترجمه دده‌قورقود به زبان آلماني در سال ۱۸۱۵ از روي نسخه کتابخانه درسدن در آلمان بود. دست‌نويس ديگر اين کتاب در واتيکان است. در سال ۱۳۲۵ م.ع فرزانه در روزنامه آذربایجان برای اولین بار این داستان را به جامعه ایران معرفی کرد. از سال ۱۳۳۰ به بعد معرفی و چاپ داستانهای این کتاب به آرامی انجام گرفت و از سال ۱۳۵۷ به تدریج انتشار آن چشمگیر شد. امروزه در ایران علیرغم عدم وجود مراکز تورکولوژی، دهها نفر در ابعاد مختلف اسطوره ای ، زبانی، تاریخی کتاب دده قورقود کار کرده و یا می کنند.
ادامه دار بودن داستانها محققان را بر آن داشت که مدعی شوند کتابهای دیگری از این داستانها وجود داشته که فعلا در دست ما نیست . خوشبختانه در اردیبهشت ۱۳۹۸ نسخه ایرانی آن در کتابخانه مهندس ولی محمد خوجه پیدا شد. مطالعات اولیه نشان می داد این نسخه قدیمی در اوایل دوره قاجار از روی یک نسخه ی قدیمی تر بازنویسی شده است. تعلق این نسخه به آذربایجان و ترکان ایران بسیار با اهمیت بود چه آریایی پرستهایی که اخیرا دشمنی خود با هویت ترکان ایران را آشکارتر کرده اند منکر حضور بارز تاریخ و ادبیات ترکان در ایران بودند و هستند. این کتاب خط بطلانی بر ادعاهای پوچ آنان بود. پس از چند ماه بررسی و تحقیق ، این کتاب در تبریز چاپ و اول اسفند ۱۳۹۸ با حضور شخصیتهای برجسته تاریخ، فرهنگ و ادبیات آذربایجان در تبریز رونمایی شد. بی شک چاپ و نشر این اثر ارزنده هم از نظر تجربه اولین کار جمعی در ترکی پژوهی جغرافیای ایران و هم از نظر اعتبار علمی متخصصین تورکولوژی در آذربایجان ایران (علیرغم نبودآکادمی تورکولوژی) بسیار با اهمیت می باشد. اخیرا هم پیدا شدن داستانهای جدید از دده قورقود محافل علمی را نورانی کرده است. باید اندکی صبر کنیم تا چند و چون کتاب توسط تورکولوقها اعلام شود.
دکتر توحید ملک زاده
